Column Janine: Laat onze jongeren op adem komen

De helft van de jongvolwassenen in Nederland noemt hun eigen mentale gezondheid niet goed. Dat blijkt ook weer uit de recente Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024. Het ene na het andere onderzoek laat zien dat er structureel iets aan de hand is met jongeren op mentaal en sociaal- emotioneel vlak. De jeugdzorg zit overvol, de wachtlijsten zijn lang. Jongeren met lichtere klachten komen ook op wachtlijsten terecht, waardoor er minder ruimte is voor wie echt intensieve hulp nodig heeft.

Ondertussen hebben grote techbedrijven zoals Meta vrij spel. Ze maken sociale media voor jongeren expres verslavend. Door hyperslimme algoritmes krijgen ze telkens weer nieuwe prikkels die zorgen voor een fijn gevoel in je hersenen. En het gevolg? Jongeren staan altijd ‘aan’ en brengen gemiddeld 6,5 uur per dag door op hun telefoon. Het beïnvloedt op een negatieve manier hun slaap, sociale relaties, schoolprestaties en zelfbeeld. Terwijl juist dit zo belangrijk is voor de mentale gezondheid.

In Nederland heeft staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd en Preventie) aangekondigd dat hij voor de zomer met een advies komt voor ouders over verantwoord schermgebruik en leeftijdsgrenzen voor social media. En D66-Kamerlid Hanneke van der Werf kreeg recent een motie aangenomen om leeftijdsgrenzen in te stellen tot 15 jaar voor apps die verslavend werken zoals TikTok en Instagram. Een mooie eerste stap.

"Als jongeren niet goed in hun vel zitten, dan hoef je ook niet veel te verwachten van ze op het gebied van rekenen en taal."

Tegelijkertijd ligt de focus in het onderwijsbeleid op basisvaardigheden als taal en rekenen. Maar als jongeren niet lekker in hun vel zitten, heeft leren weinig zin. De volgorde klopt niet. Eerst welzijn, dan presteren.

Met Stichting Kikid staan wij sinds 2007 in de klas en helpen jongeren sterker in het leven te staan. We gaan het gesprek aan over mentale gezondheid, relaties, social media, pesten en drank. Onze projecten, trainingen en lessen worden uitgevoerd door onze jongerenexperts. Ze zijn tussen 18 en 25 jaar en staan daardoor dicht bij de leefwereld van de leerlingen. Als rolmodel creëren ze een veilige sfeer waarin jongeren zich durven uitspreken, en vaak voor het eerst iets kwetsbaars delen. Iets wat in de harde – social media gestuurde – wereld waarin ze leven vaak niet wordt gedaan. Het lucht op om te merken dat ze niet de enige zijn die weleens niet lekker in hun vel zitten, en dat het normaal is dat niet altijd alles ‘leuk’ is. Want dat is wel het beeld wat er heerst.

"Wetenschappers slaan alarm: het gaat niet goed met de mentale gezondheid van jongeren."

De cijfers over mentale gezondheid verbazen ons niet. Wij zien het elke dag in de klas. En als moeder herken ik zelf ook de strijd met social media en schermtijd. De Lancet Psychiatry Commission onderzocht wereldwijd hoe jongeren zich mentaal voelen en sloeg onlangs groot alarm. Het gaat niet goed. Oorzaken zijn social media, maar ook onzekerheid in de wereld en klimaatverandering. De stress, angst en somberheid onder jongeren nemen toe. Natuurlijk is dit deels een logisch symptoom van de wereld die we als volwassenen met elkaar gecreëerd hebben.

Wat te doen? In ieder geval niet achteover leunen en denken dat het wel goed komt.

Laten we onze jongeren vooral de tools geven om mentaal weerbaarder te worden, en docenten helpen om de klassen een veiligere plek te maken om dit soort onderwerpen te bespreken. Daar worden ze nu niet voor opgeleid. Wat natuurlijk absurd is als je je bedenkt dat veel kinderen kampen met mentale problemen en vaak lastige thuissituaties.

Lesstof komt niet binnen bij leerlingen met veel stress aan hun hoofd. Wél als ze zich gezien en begrepen voelen. Daaruit ontstaat zelfvertrouwen, wat weer een positief effect heeft op het leren. Laten we daarom sociaal- emotioneel leren een vast onderdeel van het curriculum maken.

Wij werken nu samen met SkySchools die al 15 jaar op scholen in de VS werken met een methodiek van ademlessen en sociaal-emotioneel leren. De resultaten zijn verbluffend: op sommige scholen dalen de geweldsincidenten en disciplinaire maatregelen met meer dan 60%. Leerlingen kunnen beter focussen, slapen beter, voelen zich gelukkiger, meer in balans en werken beter samen. Juist kinderen die sociaal- emotioneel leren kunnen ook cognitief beter aanhaken, zo liet ook recent onderzoek van de Vrije Universiteit zien.

Kikid heeft altijd een vernieuwer willen zijn. We zijn in Nederland nu gestart met SkySchools op de eerste 8 basisscholen en de resultaten zijn veelbelovend. Kinderen geven aan ze beter slapen en zich rustiger en blijer voelen.

Ik zie gelukkig steeds meer bewustzijn ontstaan rond mentale gezondheid onder jongeren en mensen die zich uitspreken. Wij werken onder andere samen met stichting MIND Us waarvoor Koningin Máxima erevoorzitter is. En ook burgemeesters en wethouders als Femke Halsema, Sharon Dijksma en Marjolein Moorman laten van zich horen. De beweging groeit. Ik roep de Tweede Kamer op: ga in gesprek over hoe wij preventief en structureel als samenleving aan de mentale gezondheid van onze jongeren kunnen werken. Onze jongeren verdienen het!

"We hebben allemaal een verantwoordelijkheid. Ouders, docenten, beleidsbepalers en social media bedrijven."

Dit jaar starten wij ook met trainingen voor docenten. Zodat zij handvatten krijgen om sociaal-emotionele thema’s bespreekbaar te maken in de klas. En we blijven het onderwerp agenderen, samen met de groeiende beweging van mensen die zich hier hard voor maken.

Ouders, leraren, beleidsmakers én social media bedrijven: we hebben allemaal een rol. Het is tijd om techbedrijven aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. En om wetgeving in te voeren die kinderen beschermt. Ik ben dan ook blij dat er nu met de motie van Van der Werf iets in beweging is gezet.

Wat is er mooier dan een jongere die zich echt gehoord en gezien voelt? Zich van daaruit kan ontwikkelen, en zijn of haar unieke potentieel ontdekt? Laten we jongeren vooral de tools bieden om om te gaan met hun emoties en gevoelens zodat ze weerbaar genoeg zijn in een heel uitdagende, stressvolle wereld. Laten we ze de ruimte geven om op adem te komen. Dat leren komt daarna echt vanzelf wel.

Deel dit artikel:

Meer artikelen

Stichting Kikid

Zijlweg 1 – 2013DA Haarlem

Stichting Kikid

Handige links

Volg ons