Column Janine: Laat onze jongeren op adem komen

De helft van de jongvolwassenen noemt de mentale gezondheid niet goed. Zo viel recent te lezen in de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024. Sociale media hebben een negatieve invloed op hun gemoed en zelfbeeld, en toch besteden jongeren gemiddeld 6,5 uur per dag aan hun telefoon.

In de VS kondigen Musk en Zuckerberg ondertussen aan dat social media voor jongeren alleen maar een meer onrealistische en onveilige wereld worden. In ons land gaf Staatssecretaris Karremans onlangs aan te bezuinigen op de jeugdzorg met de boodschap dat we meer zelfredzaam moeten worden. En volgens de nieuwe onderwijsdoelen van staatssecretaris van Onderwijs Mariëlle Paul moet er meer gefocust worden op basisvaardigheden als taal en rekenen.

"Als jongeren niet goed in hun vel zitten, dan hoef je ook niet veel te verwachten van ze op het gebied van rekenen en taal."

Toch weten we al langer dat het niet goed gaat met de mentale gezondheid van onze jongeren. Wereldwijd niet, en Nederland ontspringt de dans zeker niet. De Jeugdzorg kan het werk niet aan, de wachtlijsten zijn enorm. Jongeren met lichtere klachten worden snel doorverwezen naar Jeugdzorg, waardoor degenen die intensieve hulp nodig hebben niet snel genoeg aan de beurt komen.

Los van de discussie over hoe de Jeugdzorg precies moet functioneren, is één ding overduidelijk: voorkomen is altijd beter dan genezen. En dat kan, maar dan moeten we als samenleving wel naast die jongere gaan staan, preventie bovenaan de agenda zetten en fundamenteel anders naar de ontwikkeling van jongeren en ons onderwijs gaan kijken. Als jongeren niet goed in hun vel zitten, niet weerbaar zijn in een stressvolle wereld, dan hoef je namelijk ook niet veel te verwachten van ze op het gebied van rekenen en taal. Oftewel, de volgorde klopt gewoon niet.

"Wetenschappers luidden de noodklok: het gaat niet goed met de mentale gezondheid van jongeren."

Bij Stichting Kikid werken wij sinds 2007 in de klas met jongeren aan thema’s als mentale gezondheid, seksualiteit, relaties, drank en (cyber)pesten. Dat doen we in hun eigen wereld, onze lessen worden bedacht en uitgevoerd door Kikid’s eigen jongerenexperts (18 tot 24 jaar). Met theatereducatie, gastlessen, bekende rolmodellen en sinds kort ook ademlessen. De alarmerende cijfers verbazen ons niet, wij zien en horen het elke dag. Ik ervaar trouwens zelf ook als moeder, de struggle met mijn kind en de telefoon en social media. Meningen van wetenschappers verschilden nog wel eens over hoe groot het probleem precies is. Maar de gerenommeerde Lancet Psychiatry Commission deed onlangs voor het eerst wereldwijd onderzoek naar de mentale gezondheid van jongeren. En zij luidden duidelijk de noodklok. Het gaat niet goed. Verschillende oorzaken, waaronder onzekerheid, klimaatverandering en social media, zorgen ervoor dat depressie, angst en psychologische stress sterk zijn toegenomen onder jongeren. Natuurlijk is dit deels een logisch symptoom van de wereld die we als volwassenen met elkaar gecreëerd hebben.

Wat te doen? In ieder geval niet achteover leunen en denken dat het wel goed komt.

Laten we onze jongeren vooral de tools geven om mentaal weerbaarder te worden, en docenten helpen om de klassen een veiligere plek te maken om dit soort onderwerpen te bespreken. Daar worden ze nu niet voor opgeleid. Wat natuurlijk absurd is als je je bedenkt dat veel kinderen kampen met mentale problemen en vaak lastige thuissituaties. Lesstof komt niet binnen bij leerlingen met veel stress aan hun hoofd. Wél als ze zich gezien en begrepen voelen. Daaruit ontstaat zelfvertrouwen, wat weer een positief effect heeft op het leren. Laten we daarom sociaal- emotioneel leren en de effectieve anti-stress methoden zoals ademlessen een vast onderdeel van het curriculum maken.

Wij werken samen met SkySchools die al 15 jaar in de VS, vaak op scholen in achterstandswijken, werken met een methodiek van ademlessen en sociaal-emotioneel leren. De resultaten zijn verbluffend: op sommige scholen dalen de geweldsincidenten en disciplinaire maatregelen met meer dan 60%. Leerlingen kunnen beter focussen, slapen beter, voelen zich meer in balans en werken beter samen. Ze zijn gelukkiger, ze zien en ervaren hun eigen potentieel. Juist kinderen die met een achterstand op school komen hebben het meeste baat bij sociaal- emotioneel leren, pas als ze die achterstand hebben ingehaald kunnen ze ook cognitief aanhaken, zo liet ook recent onderzoek van de Vrije Universiteit zien. Deze maand begint Kikid met de eerste pilot van de Skyschools methode op Nederlandse scholen.

Aan het werk dus. Ik zie gelukkig steeds meer bewustzijn ontstaan rond het thema en mensen die zich uitspreken. Wij werken onder andere samen met stichting MIND Us waarvoor Koningin Máxima erevoorzitter is, en ik zie ook Marjolein Moorman, Femke Halsema en Sharon Dijksma zich erover uitspreken.. De beweging groeit. Ik roep de Tweede Kamer op om snel in gesprek te gaan over hoe wij preventief en structureel als samenleving aan de mentale gezondheid van onze jongeren kunnen werken. Onze jongeren verdienen het!

"We hebben allemaal een verantwoordelijkheid. Ouders, docenten, beleidsbepalers en social media bedrijven."

Wij beginnen naast ons werk met jongeren dit jaar ook docenten te trainen op deze onderwerpen, en zullen samen met de groeiende beweging het onderwerp blijven agenderen. We hebben allemaal een verantwoordelijkheid; ouders, docenten en beleidsbepalers. En zeker ook de social media bedrijven zelf. Wij moeten met hen het gesprek aangaan over verslavende algoritmes en er zou een wet moeten komen voor social media gebruik boven de 16 jaar. Kamerlid Hanneke van der Werf brengt in de Tweede Kamer binnenkort een wetsvoorstel in stemming voor social media gebruik boven de 15, hulde voor deze eerste stap, en laten we er samen voor zorgen dat dat voorstel het haalt!

Wat is er mooier dan een jongere die zich echt gehoord en gezien voelt? Zich van daaruit kan ontwikkelen, en zijn of haar unieke potentieel ontdekt? Laten we jongeren vooral de tools bieden om om te gaan met hun emoties en gevoelens zodat ze weerbaar genoeg zijn in een heel uitdagende, stressvolle wereld. Laten we ze de ruimte geven om op adem te komen. Dat leren komt daarna echt vanzelf wel.

Deel dit artikel:

Meer artikelen

Stichting Kikid

Zijlweg 1 – 2013DA Haarlem

Stichting Kikid

Handige links

Volg ons